سیستم خنک کننده موتور خودرو یک قسمت مهم می باشد که نقش حیاتی در حفظ دمای مناسب موتور ایفا می نماید این کار توسط ترموستات آب صورت می گیرد که در اینجا بررسی می کنیم.

ترموستات آب خودرو: یکی از قطعات بسیار مهم در سیستم خنک‌کننده خودرو است که نقش حیاتی در حفظ دمای مناسب موتور ایفا می‌کند. این قطعه کوچک اما پر اهمیت، بین موتور و رادیاتور خودرو قرار می گیرد با کنترل جریان آب در سیستم خنک‌کننده، از گرم شدن بیش از حد یا سرد ماندن موتور جلوگیری می‌کند.

انواع ترموستات

ترموستات مکانیکی: این نوع ، با استفاده از یک عنصر حساس به دما (معمولاً موم یا جیوه) عمل می‌کنند.
ترموستات الکترونیکی: این نوع ، با استفاده از حسگرهای دما و یک واحد کنترل الکترونیکی کار می‌کنند.

عملکرد ترموستات

کنترل جریان آب:  مانند یک شیر عمل می‌کند و با باز و بسته شدن خود، جریان آب را بین موتور و رادیاتور تنظیم می‌کند.
حفظ دمای ایده‌آل: هنگامی که موتور سرد است، ترموستات بسته بوده و آب در یک مدار کوچک داخل موتور گردش می‌کند تا موتور سریع‌تر به دمای کاری برسد.
جلوگیری از جوش آوردن موتور: پس از رسیدن موتور به دمای مطلوب، ترموستات باز شده و آب گرم به رادیاتور هدایت می‌شود تا خنک شود و سپس دوباره به موتور بازگردد.

همه چیز درباره ترموستات آب خودرو

مراحل کار ترموستات

سوال اساسی این است که سیستم خنک کننده موتور، چگونه متوجه می‌شود که آب باید به سمت رادیاتور هدایت شود؟ اینجاست که پای این قطعه به میان می‌آید.و در مسیر لوله برگشت آب از موتور به رادیاتور تعبیه می‌شود. به محض رسیدن دمای آب به محدوده تعیین شده برای ترموستات، دستور باز شدن مسیر حرکت آب به سمت رادیاتور را صادر می‌کند.

شروع به کار موتور: وقتی موتور را روشن می‌کنید، این قطعه  در حالت بسته قرار دارد. این باعث می‌شود آب خنک فقط در یک مدار کوچک داخل موتور گردش کند و موتور سریع‌تر به دمای کاری برسد.
رسیدن به دمای کاری: پس از اینکه موتور به دمای کاری رسید (معمولاً بین 82 تا 93 درجه سانتی‌گراد)، عنصر حساس به دما در داخل آن منبسط می‌شود و باعث باز شدن ترموستات می‌شود.
باز شدن ترموستات: با باز شدن این قطعه، آب گرم از موتور به سمت رادیاتور هدایت می‌شود تا خنک شود.
خنک شدن آب: در رادیاتور، آب گرم با جریان هوا خنک می‌شود و سپس به سمت موتور باز می‌گردد.
تکرار چرخه: این چرخه به طور مداوم تکرار می‌شود تا دمای موتور در محدوده مناسب حفظ شود.

اهمیت ترموستات

محافظت از موتور: با حفظ دمای مناسب موتور، از آسیب دیدن قطعات داخلی موتور جلوگیری می‌کند.
بهبود عملکرد موتور: دمای مناسب موتور باعث افزایش راندمان سوخت و کاهش آلودگی می‌شود.
افزایش عمر موتور: با جلوگیری از نوسانات دمایی شدید، عمر موتور را افزایش می‌دهد.

علائم خرابی ترموستات آب خودرو

بالا رفتن ناگهانی  بیش از حد دمای موتور: این مشکل معمولاً به دلیل گیر کردن آن در حالت بسته اتفاق می‌افتد.معمولا اولین قطعه ای که در شرایط خرابی ترموستات که دما بالا می رود آسیب می بیند واشر سر سیلندر است.
پایین ماندن دمای موتور: اگر ترموستات دائماً باز باشد، موتور به دمای کاری نرسیده و عملکرد آن به خطر می‌افتد.همانطور که افزایش دمای موتور باعث آسیب دیدن قطعات می شود سرد بودن موتور نیز نشان دهنده خرابی این قطعه می باشد.معمولا در روزهای سرد سال که دمای هوا پایین است در صورت خرابی،با این مشکل مواجه خواهید شد.
نوسانات دمای موتور: در برخی موارد، ترموستات به صورت ناقص کار کرده و باعث نوسانات دمای موتور می‌شود.
کاهش زود هنگام سطح آب ماشین :گاهی اوقات سطح آب ماشین خیلی سریع تر از حد معمول کاهش پیدا می کنداین اتفاق به دلیل بروز نشتی یا خرابی ترموستات رخ می دهدخرابی این قطعه باعث می شود مایع خنک بیش از حد نیاز در چرخه موتور و رادیاتور حرکت کند و در نتیجه سطح آن کاهش پیدا می کند.
روشن شدن چراغ چک: در برخی خودروها، خرابی آن  باعث روشن شدن چراغ چک می‌شود.
مصرف سوخت بالا: خرابی آن  می‌تواند منجر به افزایش مصرف سوخت شود.بالا رفتن دمای موتور از مرز 90درجه سلسیوس باعث افزایش مصرف سوخت می شود.

تست سالم بودن ترموستات آب خودرو

ابتدا باید محل قرارگیری ترموستات را پیدا کنید. درب کاپوت را باز کنید و سپس شیلنگ متصل به ترموستات را بیابید. مسیر این شیلنگ را دنبال کنید تا آن را بیابید. سپس خودرو را روشن کنید. در حالت عادی حدود 15 دقیقه طول می‌کشد تا موتور داغ شود ومسیر آب به سمت رادیاتور را باز کند. اگر این اتفاق زودتر رخ دهد، یعنی ترموستات در حالت  گیر کرده است.
همچنین اگر با سپری شدن این زمان، جریان آب به سمت رادیاتور برقرار نشد و آمپر دمای آب ماشین افزایش پیدا کرد، این قطعه در حالت بسته گیر کرده است. البته راه‌های دیگری مانند جدا کردن آن و تست سالم بودن آن در ظرف آب جوش نیز وجود دارد. در این حالت اگر ترموستات نسبت به تغییر دما حساسیت نشان ندهد، آسیب دیده و باید آن را تعویض کنید.

پیشگیری از خرابی ترموستات

استفاده از آب رادیاتور با کیفیت: از آب رادیاتور با کیفیت و مطابق با توصیه‌های کارخانه سازنده استفاده کنید.
تعویض به موقع آب رادیاتور: طبق برنامه تعویض آب رادیاتور را انجام دهید تا از تجمع رسوبات و آلودگی ها در سیستم جلوگیری شود.
بررسی منظم سطح آب رادیاتور: اطمینان حاصل کنید که سطح آب رادیاتور همیشه در محدوده مناسب قرار دارد.
اجتناب از تغییرات ناگهانی دما: سعی کنید از تغییرات ناگهانی دمای موتور جلوگیری کنید.
نوع خودرو: نوع خودرو و مدل آن نیز می‌تواند بر روی عمر و نحوه خرابی آن تاثیرگذار باشد.
شرایط آب و هوایی: در مناطق گرم و خشک،  ممکن است بیشتر در معرض خرابی قرار گیرد.
عادات رانندگی: نحوه رانندگی و شرایط کارکرد خودرو نیز می‌تواند بر روی عمر آن تاثیرگذار باشد.
توجه: در صورت مشاهده هر یک از علائم خرابی ، به سرعت به یک مکانیک ماهر مراجعه کنید تا ترموستات خودرو شما تعویض شودا

علت خرابی ترموستات آب خودرو

خرابی این قطعه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

سایش و پارگی طبیعی: با گذشت زمان و استفاده مداوم، قطعات داخلی آن مانند واشر، فنر و پیستون دچار سایش و پارگی شده و عملکرد خود را از دست می‌دهند.
رسوب‌گذاری: املاح موجود در آب رادیاتور ممکن است در داخل ترموستات رسوب کرده و مانع از حرکت آزادانه قطعات آن شوند.
تغییرات ناگهانی دما: نوسانات شدید دمایی می‌تواند به آن آسیب رسانده و باعث تغییر شکل آن شود.
کیفیت پایین آب رادیاتور: استفاده از آب رادیاتور نامرغوب یا کم کیفیت می‌تواند باعث خوردگی و آسیب دیدن قطعات داخلی آن شود.
ضربه دیدن: ضربه خوردن به آن در اثر تصادف یا لرزش‌های شدید موتور می‌تواند باعث خرابی آن شود.
عمر مفید : حتی اگر در شرایط خوبی نگهداری شود، پس از مدتی عمر مفید آن به پایان رسیده و نیاز به تعویض دارد.به طور کلی در حالت عادی عمر مفید این قطعه حدود 40 تا 50 هزار کیلومتر می باشد.

عوامل موثر بر عمر ترموستات

کیفیت آب رادیاتور، تغییرات ناگهانی دما، ضربه دیدن و عمر مفید آن از جمله عواملی هستند که بر روی عمر آن تاثیرگذارند.

چه زمانی باید ترموستات را تعویض کرد؟

دمای بالا:یکی از اولین علائمی که نشان می دهداین قطعه نیاز به تعویض دارد درجه حرارت بالای خودرو است.
موتور سرد است : این تصور غلط وجود دارد اگرموتور خودرو دائما داغ است این قطعه خراب شده  گرچه سردبودن هم نشانه خرابی این قطعه می باشد.و نیاز به تعویض دارد.
سرو صدای ماشین:زمانی که صدایی از رادیاتور یا موتور یا هردو به گوش میرسدصدا می تواند شبیه صدای ضربه ،صدای جوش یا صدای غرغره باشد.که نشانه خرابی  این قطعه دارد و نیاز به تعویض  دارد.
مسائل مربوط به سطح مایع خنک کننده :اگر سطح مایع خنک کننده به شدت تغییر کرد ممکن است ترموستات به درستی کار نکند و نیاز به تعویض دارد.
نکته مهم: تعویض این قطعه کاری تخصصی است و بهتر است توسط یک مکانیک ماهر انجام شود.