قطعاً تاکنون کلمه یاتاقان به گوشتان خورده و احتمالاً اصطلاح یاتاقان زدن را هم شنیده‌اید. یکی از قطعات بسیار مهم در پیشرانه خودرو است که اگر به هر دلیلی آسیب ببیند عملکرد موتور را مختل می‌کند؛ اما چه وظیفه‌ای در مورد خودرو دارددلایل آسیب دیدن آن چیست؟ چه انواعی دارد؟ علائم یاتاقان زدن چیست؟ در ادامه قصد داریم به همهٔ این سؤالات پاسخ دهیم.

یاتاقان چیست؟

به عبارت ساده ، به قطعه ای درون موتور خودرو گفته می شود که در فاصله بین میل لنگ و دسته پیستون قرار گرفته است. وظیفه اصلی آن، تسهیل حرکت و از بین بردن اصطکاک درون موتور می باشد و به همین خاطر مانع از خرابی قسمت های فلزی دور موتور ماشین مانند پیستون و میل لنگ خواهد شد.این قطعه می تواند سر و صدای درون موتور را نیز به حداقل برساند زیرا باعث جلوگیری از لرزش قطعات درون موتور می شود. و فضای اطراف آن با روغن موتور احاطه شده است تا این قطعه بتواند به خوبی حرکت کند.

جنس یاتاقان

یکی از اجزای حیاتی در بسیاری از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات، از جمله خودروها است. وظیفه اصلی آن ، کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک و تحمل بارهای وارده است. برای انجام این وظیفه، جنس یاتاقان از اهمیت بالایی برخوردار است.

مواد تشکیل‌دهنده یاتاقان

معمولاً از ترکیبی از مواد مختلف ساخته می‌شوند که هر کدام نقش خاصی را ایفا می‌کنند. برخی از مواد رایج در ساخت یاتاقان عبارتند از:

فلزات پایه: اغلب از فلزاتی مانند فولاد، برنز یا آلومینیوم به عنوان پایه یاتاقان استفاده می‌شود. این فلزات استحکام و مقاومت خوبی در برابر سایش دارند.
آلیاژهای فلزی: برای بهبود خواص مکانیکی و شیمیایی آن، از آلیاژهایی مانند برنز فسفر، آلومینیوم-سیلیسیوم و فولاد ضد زنگ استفاده می‌شود.
مواد پلیمری: برخی از این نوع ، دارای لایه‌هایی از مواد پلیمری مانند تفلون یا نایلون هستند که به کاهش اصطکاک و بهبود عملکرد آن کمک می‌کنند.
مواد کامپوزیتی: این مواد ترکیبی از الیاف تقویت‌کننده (مانند کربن یا شیشه) و یک ماتریس پلیمری هستند. نوع کامپوزیتی معمولاً سبک‌تر و مقاوم‌تر از نوع  فلزی هستند.

انتخاب جنس مناسب یاتاقان

انتخاب جنس مناسب برای آن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

نوع بار: بار وارده بر یاتاقان می‌تواند از نوع شعاعی، محوری یا ترکیبی باشد. هر نوع بار نیاز به جنس خاصی از یاتاقان دارد.
سرعت دوران: یاتاقان‌هایی که با سرعت بالا دوران می‌کنند، نیاز به مواد با مقاومت به سایش بالا دارند.
دما: دمای محیط کار آن ،نیز در انتخاب جنس آن موثر است. برخی مواد در دماهای بالا خواص خود را از دست می‌دهند.
لغزش: نوع لغزش بین قطعات متحرک (لغزش خشک یا لغزش با روانکار) نیز در انتخاب جنس یاتاقان موثر است.

انواع یاتاقان بر اساس جنس

بر اساس جنس مواد تشکیل‌دهنده، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

فلزی: رایج‌ترین نوع یاتاقان هستند و از فلزات یا آلیاژهای فلزی ساخته می‌شوند.
پلیمری: برای کاربردهایی با سرعت کم و بار سبک مناسب هستند.
سرامیکی: مقاومت به سایش و حرارت بسیار بالایی دارند و برای کاربردهای خاص استفاده می‌شوند.
کامپوزیتی: ترکیبی از خواص فلزات و پلیمرها را دارند و در صنایع هوافضا و خودرو کاربرد دارند.

در نهایت، انتخاب جنس مناسب برای آن به عوامل مختلفی بستگی دارد و باید با توجه به شرایط کاری و نیازهای خاص هر دستگاه انجام شود.

یاتاقان زدن به چه معناست؟

وقتی که این لایه روغنی به دلایل مختلف از بین برود، اصطکاک بین قطعات به شدت افزایش می‌یابد و در نتیجه یاتاقان‌ها ساییده شده و ممکن است بشکنند. این پدیده را یاتاقان زدن می‌گویند.

دلایل یاتاقان زدن خودرو

روغن موتور نامناسب یا کهنه: استفاده از روغن نامرغوب یا تعویض نکردن به موقع روغن، یکی از اصلی‌ترین دلایل یاتاقان زدن است.
خرابی پمپ روغن: اگر پمپ روغن به درستی کار نکند، روغن کافی به یآن نمی‌رسد و در نتیجه آن‌ها آسیب می‌بینند.
خرابی سیستم خنک‌کننده: افزایش دمای موتور باعث کاهش ویسکوزیته روغن و در نتیجه کاهش کارایی آن می‌شود.
رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی: رانندگی با دور موتور بالا، فشار زیادی به یاتاقان‌ها وارد می‌کند و باعث خرابی آن‌ها می‌شود.
جا زدن اشتباه: اگر این قطعه به درستی جا زده نشود، ممکن است باعث ایجاد اصطکاک بیش از حد و در نتیجه یاتاقان زدن شوند.
پایان عمر مفید : حتی با مراقبت صحیح،  نیز مانند هر قطعه دیگری، عمر مفید مشخصی دارند و پس از مدتی باید تعویض شوند.

علائم یاتاقان زدن خودرو

صدای غیرعادی از موتور: یکی از اولین علائم این مشکل، شنیدن صدای ضربه یا تق‌تق از داخل موتور است.
روشن نشدن خودرو یا سخت روشن شدن: در مراحل پیشرفته  ممکن است خودرو روشن نشود یا روشن شدن آن با مشکل همراه باشد.
روشن شدن چراغ چک: در بسیاری از خودروها، خرابی آن باعث روشن شدن چراغ چک می‌شود.
کاهش فشار روغن: اگر فشار روغن موتور کاهش یابد، می‌تواند نشانه‌ای از خرابی آن باشد.
افزایش مصرف روغن: افزایش مصرف روغن نیز می‌تواند یکی از علائم یاین مشکل  باشد.

عواقب یاتاقان زدن خودرو

اگر  این مشکل به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند خسارات جدی به موتور خودرو وارد کند و هزینه‌های تعمیر را به شدت افزایش دهد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به تعویض کامل موتور باشد.

پیشگیری از یاتاقان زدن خودرو

استفاده از روغن مناسب و تعویض به موقع آن: از روغن موتور با کیفیت و مطابق با توصیه‌های کارخانه سازنده استفاده کنید و آن را در فواصل زمانی مشخص تعویض کنید.
بررسی مرتب سطح روغن: سطح روغن موتور را به صورت مرتب چک کنید و در صورت نیاز آن را پر کنید.
خنک نگه داشتن موتور: اطمینان حاصل کنید که سیستم خنک‌کننده خودرو به درستی کار می‌کند.
پرهیز از رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی: سعی کنید از رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی خودداری کنید.
سرویس‌های دوره‌ای خودرو: به طور مرتب خودرو خود را سرویس کنید تا از سلامت قطعات آن اطمینان حاصل کنید.

راهکارهای رفع مشکل یاتاقان زدن خودرو

متاسفانه این مشکل  به عنوان یک مشکل جدی، معمولاً نیاز به تعمیر اساسی موتور دارد و راه حل‌های ساده‌ای برای آن وجود ندارد.

چرا تعمیر این قطعه پیچیده است؟

دسترسی محدود: این قطعه در عمق موتور قرار دارد و دسترسی به آن‌ها برای تعمیر نیاز به تخصص و تجهیزات خاص دارد.
قطعات متعدد: در بسیاری از موارد، علاوه بر خود قطعه، قطعات دیگری مانند میل‌لنگ نیز به دلیل سایش آسیب می‌بینند و نیاز به تعویض دارند.
هزینه بالا: تعمیرآن به دلیل نیاز به قطعات اصلی، نیروی کار متخصص و زمان زیاد، هزینه‌بر است.

مراحل معمول تعمیر یاتاقان

تشخیص دقیق مشکل: مکانیک با استفاده از ابزارهای تشخیصی، محل دقیق آسیب دیدگی این قطعه و علت اصلی مشکل را مشخص می‌کند.
باز کردن موتور: برای دسترسی به آن، موتور خودرو باید کاملاً باز شود.
تعویض : این نوع  آسیب دیده با نوع جدید و اورجینال تعویض می‌شود.
بررسی و تعویض سایر قطعات آسیب دیده: در صورت نیاز، قطعات دیگری مانند میل‌لنگ، شاتون، پیستون و بوش پیستون نیز تعویض می‌شوند.
مونتاژ مجدد موتور: پس از تعویض قطعات، موتور دوباره مونتاژ می‌شود و تنظیمات لازم انجام می‌شود.

نکات مهم

مراجعه به مکانیک متخصص: تعمیر یاتاقان کاری تخصصی است و باید توسط مکانیک ماهر و با تجربه انجام شود.
استفاده از قطعات اصلی: استفاده از قطعات اصلی و با کیفیت، عمر مفید موتور را افزایش می‌دهد و از تکرار مشکل جلوگیری می‌کند.
توجه به هزینه‌ها: قبل از شروع تعمیرات، از هزینه‌های تقریبی آن مطلع شوید.
پیشگیری بهتر از درمان: با رعایت نکات نگهداری و سرویس دوره‌ای خودرو، می‌توانید از بروز مشکل جلوگیری کنید.
توجه: در برخی موارد، ممکن است تعمیر موتور مقرون به صرفه نباشد و تعویض موتور با موتور تعمیر شده یا نو، گزینه بهتری باشد. این تصمیم باید با توجه به عوامل مختلفی مانند مدل خودرو، میزان آسیب دیدگی موتور و بودجه شما گرفته شود.

جمع بندی

پس یاتاقان یکی از قطعات اصلی موتور است و بین میل لنگ و پیستون قرار گرفته است که به تغییر حالت آن یاتاقان زدن گفته می شود. همانطور که گفتیم یاتاقان زدن می تواند مشکلات زیادی را به دنبال داشته باشد و باعث خرابی سایر قطعات درون موتور شود.  این مقاله توسط یدک سنتر ارائه شده است.در صورت داشتن هر گونه سوال در مورد این موضوع می توانیدکامنت بگذارید.